نشست تخصصی «تحلیل شعر سایه و تاثیر آن بر موسیقی ایرانی» به همت انجمن علمی زبان و ادبیات فارسی و با همراهی بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان، در تالار اندیشه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه، برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه شهید باهنرکرمان، دکتر حامد حسینخانی عضو هیأت علمی بخش زبان و ادبیات فارسی، روز شنبه 18 اسفند ماه 97، در آغاز مرور کوتاهی بر زندگی احوال و آثار  امیر هوشنگ ابتهاج سمیعی گیلانی متخلص به سایه پرداخت.

وی گفت: ابتهاج در ٦ اسفندماه١٣٠٦ هجری خورشیدی در رشت بدنیا آمد، دوران کودکی، نوجوانی را در همان زادگاه گذراند، بعد برای کلاس پنجم متوسطه در دبیرستان تمدن تهران سپری کرد. سپس به مرکز آمد و در فعالیت‌های ادبی و هنری سهیم شد با شاعران روزگار خویش ارتباط‌های فراوانی برقرار کرد.در ١٩سالگی( از سال ١٣٢٥) با اولین مجموعه  شعرش بنام "نخستین نغمه ها"  به طور رسمی در عرصه شعری کشور اعلام حضور کرد.از سال ٢٥تا دهه ٨٠ چندین مجموعه و کتاب شعر منتشر کرد. کتاب‌هایی مثل "سیاه مشق"  "یادگار خون سرو"، "چند برگ از یلدا"، "سراب" و "تاسیان". همچنین یک اثر پژوهشی که روی دیوان حافظ انجام داد؛ به نام "حافظ به کوشش سایه" منتشر شده است. وی هم‌اکنون در شهر کلن کشور آلمان زندگی می‌کند.

عضو هیأت علیمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی تصریح کرد: گزیده ای از آثار استاد سایه، به گزینش دکتر شفیعی کدکنی به نام "آینه در آینه"  منتشر شده است. به هر حال فراز و فرودهای زندگی سایه  فراوان است مثل مدیریت برنامه های موسیقی در رادیو که آثار فاخری در آن دوره با مدیریت، ترانه سرایی، هدایت های استاد سایه و همکاری هنرمندانی چون زنده یاد استاد محمدرضا لطفی و استاد محمدرضا شجریان و دیگران به انجام رسید.

وی افزود: شخصیت چند وجهی ادبی سایه در شعرش نمود و ظهور دارد و اولین بخش مهم شخصیت او استعداد ذاتی و نبوغ او در حوزه شعر و ادبیات بد. دومین بخش، مربوط به عادت خواندن و مطالعه گری فراوان سایه است که به طور مستمر در تمام طول زندگی پر برکت او برقرار بوده است. مطالعه  فراوان و گسترده در حوزه ادبیات؛ فرهنگ، هنر، حتی ریاضیات، فلسفه و... داشته و این مطالعه گری، عمق اندیشه، وسعت دانش و دایره گسترده واژگانی برایش به ارمغان اورده است.

دکتر حسین خانی گفت: وجه دیگر شخصیت او عاطفه‌مند بودن هست. در نگاه استاد سایه، همه پدیده‌ها عاطفی و زنده هستند، به مسائل فردی، اجتماعی، مسائل مربوط به حوزه روابط انسان‌ها و به طور کلی به انسان از زاویه عواطفِ ناب نگاه کرده و این عاطفه گسترده و عمیق در ساحت شعر و سخن ایشان بازتاب پیدا کرده است. مورد دیگر بحث شباهت وجوه شاعری ایشان با حافظ است. برخی ازصاحب نظران از جمله دکتر شفیعی کدکنی، شبیه‌ترین شاعر روزگار ما را به حافظ، استاد سایه می‌دانند. این شباهت دلایل و پشتوانه‌هایی دارد؛ یکی در زبانِ شعری است که این شباهت‌ها را می‌توانیم ببینیم و دیگری در نگاه عمیقِ منتقدانه و معترضانۀ اجتماعی است. اما این مسائل در زمان سایه با زمان حافظ تفاوت‌های فراوانی دارد. دیگر اینکه در قلمرو تشبیه، استعاره، ایهام هم در شعر سایه اقتباس‌ها و تاثیر پذیری‌های آگاهانه و هنرمندانه‌ای را از شعر حافظ می‌بینیم. همه این وجوه شخصیت سایه در اشعارش آشکار است. یعنی عنصر عاطفه به شدت در شعر سایه حضور دارد و از عاطفی‌ترین شعرهای روزگار خودمان می‌توانیم به  شعرهای سایه اشاره کنیم.

عضو هیأت علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی خاطر نشان کرد: استاد هوشنگ ابتهاج بسیار با موسیقی انس و الفت دارد و موسیقی ایرانی را با تسلط می‌شناسد و همین امر باعث شده که زبان غزل و شعر نیمایی‌اش از ظرفیت‌های موسیقیایی خوبی برخوردار باشد. در عرصه وزن، قافیه و موسیقی درونی دیگر و جنبه‌های موسیقیایی. همچنین تصنیف‌ها و ترانه‌های ماندگاری هم با همکاری موسیقی دان‌ها تولید و منتشر کرده است. مانند تصنیف ماندگار"تو ای پری کجایی" و "ایران ای سرای امید"که با اهنگ سازی استاد خرم و استاد لطفی و آواز استاد قوامی و استاد شجریان است.

وی گفت: قلمرو شعرِ استاد سایه هم در حوزه شعر نیمایی و هم غزل، قابل توجه هست. یعنی آثار درخشان وماندگاری در عرصه شعر نیمایی به پیروی از نیما سروده و هم در حوزه غزل که از پیشگامان غزل امروز است و غزل‌هایی تأثیرگذار در شهر "سیاه مشق" تولید کرده است. از دیگر ویرگی‌های شعر استاد سایه، نماد آفرینی‌های مهم و موفق در شعر است. واژه‌ها و مفاهیمی چون سرو، تذرو، درخت، چمن، بهار، پنجره، باد و... کارکرد نمادین و حضوری سمبلیک در شعر او دارند.

حسین‌خانی برای هر کدام از این ویژگی ها، نمونه شعرهایی از سروده های شاعرِ مورد بحث خواند و آنها را تحلیل کرد.